Term: Muda
Termin pochodzący z Systemu Produkcyjnego Toyoty, oznaczający zbędne lub nadmiarowe czynności wykonywane w procesie dostarczania klientowi produktu. Oznacza po japońsku „marnotrawstwo”.
Spośród wszystkich czynności, które wykonujemy, by dostarczyć oczekiwany przez klienta produkt, wiele z nich jest z jego punktu widzenia zbędnych. W Systemie Produkcyjnym Toyoty (TPS, ang. Toyota Production System) określa się je terminem muda, czyli z języka japońskiego „marnotrawstwem”. Chodzi tu o czynności, które nie stanowią wartości w rozumieniu klienta. Taichi Ohno, twórca TPS, dzieli je na siedem kategorii:
- Braki jakościowe (ang. defects) – wszystkie produkty, które zostaną wykonane wadliwie, wymagają poprawy lub naprawy.
- Nadmierne przetwarzanie (ang. overprocessing) – w niektórych przypadkach jakość produktu jest znacznie wyższa niż umówiona z klientem.
- Ruch (ang. motion) – wykonanie operacji produkcyjnych wymaga określonych czynności, które zabierają czas, podczas gdy klient nie jest nimi zainteresowany.
- Transport (ang. transportation) – chociaż transport wydaje się niezbędny, z punktu widzenia klienta, nie stanowi wartości.
- Oczekiwanie (ang. waiting) – na skutek wielu różnych zdarzeń planowanych i nieplanowanych, w procesie dochodzi do oczekiwania.
- Zapasy (ang. inventory) – zapasy pojawiają się na etapie magazynowania surowców i wyrobów gotowych oraz półwyrobów i produkcji w toku.
- Nadprodukcja (ang. overproduction) – produkowanie bez zamówień klienta wiąże się z możliwością niesprzedania wyrobów i ich zniszczenia. Nadprodukcja jest najgorszą kategorią muda, ponieważ kumuluje wszystkie inne rodzaje marnotrawstwa.
Szereg wymienionych wyżej czynności jest nie do uniknięcia i wydaje się konieczne do spełnienia oczekiwań klienta. Dlatego rozróżnia się typy muda:
- czynności niedodające wartości, lecz niezbędne przy przyjętym sposobie organizacji (technologia, logistyka, rozmieszczenia urządzeń i stanowisk, umiejętności ludzi, itp.),
- czynności zbędne, które należy wyeliminować niezwłocznie.
Niektóre źródła używają pojęcia „nadmierny” w odniesieniu do muda. Takie podejście implikuje, że część niepożądanych działań jest potrzebna i może uśpić czujność w stosunku do identyfikacji marnotrawstwa.