Zwiększenie efektywności szkoleń z wykorzystaniem rozszerzonej rzeczywistości (XR)

Emilia Mejza-Möller
Ekspert współpracujący z FPPP

Czy technologia rozszerzonej rzeczywistości (XR) może zwiększyć efektywność procesów szkoleniowych? Czy zmiana sposobu prezentowania informacji może przynieść wymierne korzyści w procesie nauki i rozwoju pracowników? Czy zastosowanie XR może przyspieszyć proces digitalizacji i rozwoju przedsiębiorstw?

Obrazy służyły do przekazywania informacji od początków ludzkości, czego przykładem są chociażby egipskie hieroglify czy piktograficzne pismo Majów. Współcześnie zdolność wyszukiwania i wyboru najistotniejszych informacji spośród ogromnych zbiorów danych jest kluczową umiejętnością umożliwiającą funkcjonowanie w świecie. Stanisław Lem przewidział to w swoich futurystycznych książkach już w połowie ubiegłego stulecia. Szacuje się, że do 2023 roku na całym świecie będzie 1,4 mld użytkowników rzeczywistości rozszerzonej (AR)[1].

Stworzenie sposobu prezentacji treści edukacyjnych, zadań, nowych teorii czy instrukcji stanowiskowych, który umożliwi ich szybkie zrozumienie, przyspieszenie procesu uczenia i zapamiętywania, a tym samym lepsze przygotowanie pracowników do efektywnej realizacji zadań jest niebagatelnym wyzwaniem.

Tu z pomocą przychodzi najnowsza technologia – rozszerzona rzeczywistość (XR), która w czasie rzeczywistym łączy świat realny z obrazem cyfrowym. Rozwiązanie to pomaga zneutralizować lukę poznawczą (cognitive gap), która utrudnia właściwe przetwarzanie i przyswajanie informacji. Cognitive gap definiuje się jako różnicę pomiędzy potencjalnymi a realnymi zdolnościami poznawczymi danej osoby.

Zastosowanie XR w szkoleniach dla pracowników daje dużo możliwości i wpływa na:

skrócenie czasu nauki,
podniesienie kwalifikacji pracowników,
większą efektywność pracy.

Jaką technologię rozszerzonej rzeczywistości (XR) zastosować, aby proces szkoleniowy był efektywny? Jest to wyzwanie, z którym muszą zmierzyć się zakłady produkcyjne. Oczywiste jest bowiem, że kwalifikacje kadry przekładają się na sukces przedsiębiorstw. Jak szybko i efektywnie przygotować pracownika do pracy lub zmienić jego kwalifikacje? Proces ten wiąże się ze zmianą podejścia, użyciem nowych technologii i rozwiązań oraz z optymalizacją działań.

Co to jest efektywność?

W ogólnym rozumieniu, efektywność jest to rezultat podjętych działań w stosunku do nakładów poniesionych przez pracodawcę. Z perspektywy pracodawcy szkolenie jest inwestycją i jego przeprowadzenie związane jest z poniesieniem pewnych kosztów, w tym m.in:

zaangażowania trenera,
wynajęcia sal,
przygotowania materiałów,
zweryfikowania postępu prac (testy, feedback itp.),
zaangażowania organizacyjnego (kadry, zespół administracyjny itp.).

Trzeba też pamiętać o czasie poświęconym na edukację. Podczas szkoleń pracownicy są wyłączeni z codziennych zadań. Naturalne jest więc, że managerowie czy właściciele przedsiębiorstw analizują efektywność i opłacalność szkoleń dla firmy. Ponadto analizy te dostarczają informacji o dalszych krokach rozwojowych i kierunkach zmian w przedsiębiorstwie, np. o zmianie technologii produkcyjnej czy profilu działalności.

Podczas pomiaru efektywności nie należy zapominać też o motywacji. Dobrze przeprowadzone szkolenie podnosi motywację pracowników, trenerów oraz wszystkich osób zaangażowanych w ten proces.

Teoria a efektywność – Model Kirkpatricka

Do mierzenia efektywności działań można posłużyć się różnymi modelami. Jednym z nich jest model stworzony przez Donalda Kirkpatricka, według którego pomiaru efektywności dokonuje się na czterech poziomach:

1	Poziom reakcji	mierzy zadowolenie pracownika. Zbierane i gromadzone są opinie oraz wrażenia uczestników dotyczące przebiegu szkolenia, oceny programu, użytych metod itd. Ważne jest, aby zakres szkolenia przedstawiony był w sposób przejrzysty, czytelny i zrozumiały. Należy wykorzystać najprostsze techniki, tak aby pracownik mógł samodzielnie zrozumieć zagadnienie.
2	Poziom nauczania	wskazuje, na ile uczestnicy szkolenia przyswoili sobie wiedzę i umiejętności, a także na ile zmodyfikowali swoje postawy zgodnie z wyznaczonymi celami.
3	Poziom zachowania	odnosi się do zmian w funkcjonowaniu na stanowisku pracy, które są skutkiem szkolenia. Sprawdza się na ile wiedza, umiejętności i nowe postawy nabyte podczas szkolenia zostaną zastosowane przez pracownika w trakcie wykonywania zadań i obowiązków.
4	Poziom rezultatów	określa ocenę szkolenia z perspektywy funkcjonowania przedsiębiorstwa. Chodzi o pokazanie, w jaki sposób szkolenie i jego efekty wpłynęły na firmę. Jest to etap najtrudniejszy do przeprowadzenia, ponieważ trudno udowodnić czy aktualny stan przedsiębiorstwa wynika z działań szkoleniowych, czy też zależy od innych czynników, takich jak np. sytuacja na rynku, oferta konkurencji itp.

Do mierzenia efektywności metodą ogólną stosowane są: ankiety, testy, analizy wyników oraz współczynniki ROI.

Ankieta

Ankieta – najczęściej stosowane narzędzie, z reguły anonimowe. Zawiera informacje dotyczące samego programu, trenera, organizacji czy metody. Daje tylko ogólny obraz szkolenia, dlatego przy analizie efektywności warto stosować pozostałe narzędzia.

Testy efektywności szkoleń

Testy efektywności szkoleń – są bardziej formalną metodą mierzenia przyswojonej wiedzy i umiejętności. Mogą być stosować w kilku wariantach np.:

testy po szkoleniu pokazujące zakres przyswojonej wiedzy,
testy na początku i na końcu szkolenia, których porównanie pomaga ocenić czy przyrost wiedzy i umiejętności jest wynikiem przeprowadzonego szkolenia.

Analiza wyników

Analiza wyników – rozmowy z przełożonymi czy współpracownikami na temat sposobu pracy uczestnika szkolenia. Odpowiadają na pytania, na ile szkolenie zmieniło sposób działania pracownika. Źródłem informacji o efektywności szkolenia jest monitoring pracy, analiza wyników ilościowych i jakościowych pracy oraz porównanie ich z wynikami sprzed szkolenia.

Wskaźnik ROI

Wskaźnik ROI – jest uzasadnieniem poniesionych kosztów szkolenia. Daje on odpowiedź na pytanie, ile firma zyskała w stosunku do poniesionych nakładów. Może być zastosowany w określaniu efektywności szkoleń. Zarządzający firmami często wymagają użycia wskaźnika ROI. Jego zastosowanie wymaga świadomego projektowania całego procesu szkoleniowego, a w szczególności formułowania celów szkolenia w sposób możliwy do zmierzenia.

Jak zastosować rozszerzoną rzeczywistość w procesie szkolenia?

W procesie szkolenia najważniejszą miarą jest czas wdrożenia pracownika w nowe obszary wykonywanych zadań oraz poziom wykorzystania umiejętności w środowisku pracy.

Platformy szkoleniowe wykorzystujące rozszerzoną rzeczywistość (XR) posługują się sekwencją zadań, czyli realizacją zadania krok po kroku. W prosty sposób przenoszą pracownika w dedykowane środowisko pracy i przybliżają mu wykonywane zadania. Dają możliwość oswojenia się z nowym miejscem pracy, nową maszyną czy innymi sytuacjami w nowym środowisku. Na przykład pomagają wykształcić u pracownika pamięć mięśniową przy obsłudze zadań wykonywanych na maszynie.

Technologia XR ułatwia przyswajanie wiedzy poprzez zwizualizowanie zagadnienia czy problemu. Wzmacnia lub wręcz zastępuje ludzką wyobraźnię. Pracownik/kursant w odpowiednim momencie ma przed oczami zwizualizowany obiekt (produkt, maszynę, instalację czy sprzęt). Jest to element wspomagający, niezbędny do pełnego zrozumienia zagadnienia.

Wykorzystanie XR zwiększa skuteczność zapamiętywania i jednocześnie rozbudza ciekawość pracowników. Dzięki możliwości przetestowania zdobytej wiedzy w niezwykle interaktywny sposób i w warunkach zbliżonych do rzeczywistych obserwuje się większe zaangażowanie uczestników szkolenia. Ma to duży wpływ na efektywniejsze przyswajanie wiedzy i utrzymanie jej w pamięci długotrwałej. O wiele łatwiej jest przypomnieć sobie konkretne sytuacje czy obrazy, niż suche fakty i definicje.

Technologie AR i VR dają również szerokie możliwości personalizacji. Szkolenie może być grą komputerową, której przebieg jest uzależniony od działań i decyzji podejmowanych przez użytkownika. To również przekłada się na większą atrakcyjność oraz wyższą efektywność.

XR daje możliwość przeprowadzenia realistycznych symulacji, które można wykorzystać np. podczas szkoleń lotniczych. Dzięki VR/AR cały proces nabiera realnego wymiaru. W technologii VR tworzy się również np. e-wycieczki (można je wykorzystać m.in. podczas onboardingu i innych szkoleń wstępnych, aby zapoznać pracownika z układem budynku i jego specyfiką, a także podczas szkoleń dla przewodników itp.) oraz gry edukacyjne ze scenariuszem. Interesującym wykorzystaniem VR/AR są oceniane przez pracowników jako „nudne” szkolenia BHP. Dla tych szkoleń w efektywny sposób można symulować np. techniki gaszenia pożarów czy trudne sytuacje przeciwpożarowe.

Wykorzystując technologię rozszerzonej rzeczywistości (XR) w procesie szkolenia pracownika możemy:

analizować czas wykonania zadania przez pracownika,
monitorować i identyfikować kroki oraz zadania, które przysparzają pracownikowi najwięcej problemów,
indywidualnie dobrać zakres kolejnego szkolenia,
zmienić sposób prezentowania informacji,
pobudzić kreatywność pracownika wykorzystując wizualizacje,
skrócić czas nauki poprzez precyzyjne opisanie problemów.

Rozszerzona rzeczywistość (XR) przenosi szkolenia na inny poziom i tym samym przynosi pracodawcom wymierne korzyści:

zmniejsza zaangażowanie trenera,
skraca czas wdrażania pracownika na stanowisku pracy,
podnosi efektywność procesu,
podnosi kreatywność pracownika,
skraca czas potrzebny do przekwalifikowania pracowników,
stosowanie nowych technologii zwiększa zainteresowanie młodych pracowników.

Rozszerzona rzeczywistość (XR) ma dużo zastosowań. Może być wykorzystywana przy pozyskiwaniu pracowników, definiowaniu i przygotowywaniu stanowisk pracy, szkoleniach BHP, szkoleniach wdrożeniowych czy onboardingu nowych pracowników.

[1] Thomas Alsop, Number of mobile augmented reality (AR) active user devices worldwide from 2019 to 2024 (in billions)

Sprawdź też: